Rok w pasiece     Prof. Aleksandra Hartwig przypomina Zobacz również: Porady na każdy miesiąc

STYCZEŃ

Zwracamy uwagę, czy przed ulami nie leżą skrzepłe pszczoły o silnie rozdętych odwłokach, czy na mostku, daszku i wokół uli nie widać brązowych plam kału. Są to objawy biegunki niezakaźnej.
Przyczyny biegunki to:
- niewłaściwy pokarm,
- zbyt późne uzupełnienie zapasów,
- niepokojenie pszczół podczas zimowli,
- utrata matki.
Chorym rodzinom można pomóc wymieniając pokarm i umożliwiając oblot. Niezbędne jest także badanie laboratoryjne pszczół: biegunka może być spowodowana przez zakażenie bakteriami Hafnia alvei i nie leczona spowodować znaczne straty.

LUTY

Pszczoły dokonują pierwszego oblotu wiosennego. W tym czasie możemy pobrać osypy zgromadzone na dennicy w trakcie zimowli. Wysyłamy je do badania w całości. Badanie pełnych osypów zimowych w specjalistycznych pracowniach pozwala na ocenę zdrowia rodzin. Może wykazać obecność pasożytów (Nosema, Varroa), zakażenia bakteryjne (biegunka zakaźna, rozpadnica) i grzybicze, występowanie gryzoni i innych szkodników ulowych, niewydolność matki itp. Uwaga! Nie wolno niepokoić rodzin, które jeszcze się nie obleciały.

MARZEC

Po oblocie w rodzinach następuje intensywny wychów czerwiu. Sprzyja to namnażaniu się roztoczy Varroa destructor (dawniej Varroa jacobsoni). Świeżo wygryzione pszczoły może atakować żyjący w tchawkach roztocz Acarapis woodi. Wysoka temperatura, niezbędna do rozwoju czerwiu, przyspiesza mnożenie się sporowca pszczelego (Nosema apis). Chore pszczoły są ociężałe, mają powiększone odwłoki i wydalają rzadki, jasny kał. Leczeniu Fumagillinem DCH należy poddać tylko te rodziny, w których stwierdzi się obecność spor pasożyta. O tej porze roku preparat ten stosujemy w cieście miodowo-cukrowym. Podawanie leku w formie oprysku szkodzi pszczołom, gdyż bardzo oziębia gniazdo. Niewskazane jest także stosowanie syropu leczniczego, ponieważ mobilizuje robotnice do poszukiwania pokarmu na zewnątrz ula i zamieranie ich na skutek niskiej temperatury otoczenia. Uwaga! Fumagilln DCH jest antybiotykiem. Podawanie go bez wyraźnych wskazań może sprzyjać rozwojowi grzybicy.

KWIECIEŃ

Narasta porażenie nosemozą. Chore pszczoły są mało ruchliwe, niechętnie opuszczają ule. Nasilająca się choroba prowadzi do zamierania rodzin, którym na czas nie udzielono pomocy. W ulach pozostają zapasy pokarmu, zaziębiony czerw i czasami matka z garścią pszczół. Uwaga! Plastry z chorej rodziny są źródłem zarazy - nie wolno podawać ich innym rodzinom. O tej porze roku zdarzają się niekiedy przypadki ginięcia całych rodzin pszczelich, zarażonych w poprzednim sezonie zgnilcem złośliwym. Chory czerw zamiera, a robotnice giną ze starości.

MAJ

Kończy się okres wymiany pszczół. Zdarza się, że w rodzinach jest za mało pszczół wychowujących w stosunku do ilości czerwiu. Częste o tej porze okresy chłodu sprzyjają rozwojowi w niedogrzanym czerwiu grzybicy wapiennej. Zamarły czerw ma charakterystyczny wygląd grudki wapna. W słabych rodzinach może dojść do rozwoju grzybicy kamiennej - aspergilozy. Grzybnia przerasta plastry, pszczoły i czerw. Uwaga! Choroba jest niebezpieczna dla człowieka. Nosemoza tylko pozornie wygasa. W rzeczywistości postać jawna choroby przechodzi w formę skrytą, która wraz z infekcjami towarzyszącymi inwazji Nosema apis może znacznie obniżać produkcyjność rodzin. W hodowlach matek ujawnia się niekiedy zakażenie wirusem choroby czarnych mateczników, powodującym zamieranie larw matecznych. W rodzinach zarażonych przez amebę (Malpighamoeba mellificae) obserwujemy pszczoły o rozdętych odwłokach i plamy jasnego, rzadkiego kału na plastrach. Niskie temperatury sprawiają, że część młodych pszczół nie może strawić zjedzonego pyłku i zamiera. Ich przewód pokarmowy wypełniają gliniaste masy pyłku. Jest to tzw. choroba majowa. W maju często dochodzi do zatruć pszczół spowodowanych niewłaściwym stosowaniem pestycydów. Mogą one doprowadzić do osypywania się całych rodzin.

CZERWIEC

Pszczoły szykują się do rojenia. Pszczelarze, walcząc z nastrojem rojowym, gwałtownie poszerzają gniazda. Niekiedy prowadzi to do zaziębienia czerwiu, a następnie rozwoju grzybicy i kiślicy. Źródłem rozprzestrzeniania się kiślicy są zakażone poidła. Choruje czerw w komórkach zasklepionych i odsklepionych. Zakażone larwy zmieniają barwę z białej na kremową, do brązowej. Przyjmują nienaturalne położenie i wydzielają charakterystyczny, cuchnąco-kwaśny zapach. Każdą zauważoną nieprawidłowość należy konsultować ze specjalistyczną pracownią rozpoznawczą. Dokładnie obserwujemy plastry, z których wygryzają się młode pszczoły. W przypadku zauważenia pojedynczych, niewygryzionych komórek, zawierających martwy czerw, należy jak najszybciej dostarczyć plaster do badania. Mogą to być objawy zgnilca złośliwego, którym pszczoły zaraziły się rabując na wiosnę zamarłe na tę chorobę rodziny. Objawy zgnilca ujawniają się dopiero po około sześciu tygodniach od zarażenia. Zarówno zgnilec złośliwy, jak i kiślicę, można skutecznie wyleczyć, stosując odpowiednie zabiegi higieniczno-hodowlane i leki (antybiotyki lub sulfonamidy). Kardynalnym błędem jest natomiast podawanie chorym rodzinom jedynie leków. Ukryją one na pewien czas objawy choroby, która wybuchnie na nowo jesienią w wielu dalszych rodzinach. Podany sulfonamid utrzymuje się w miodzie do ośmiu miesięcy. Sprzyja rozwojowi grzybic i może być groźny dla człowieka.

LIPIEC

Gorący okres miodobrania, nikt nie myśli o chorobach. Tymczasem przewożenie pszczół, przenoszenie ramek, błądzenie pszczół i rabunki niezwykle sprzyjają roznoszeniu się chorób. W rodzinach można zaobserwować objawy choroby woreczkowej, której przyczyną jest wirus. Zamarłe larwy przypominają woreczki wypełnione płynem. Po wyschnięciu przybierają kształt pantofelków z zadartymi noskami. Przez niektórych pszczelarzy objawy te mogą być mylone ze zmianami towarzyszącymi zgnilcowi złośliwemu. Konieczne jest więc wykonanie badania laboratoryjnego podejrzanego czerwiu. Choroba woreczkowa, w przeciwieństwie do zgnilca, nie jest zwykle groźna. Najczęściej ustępuje, gdy pszczoły oczyszczą komórki i zaleją je miodem. Uwaga! O tej porze roku w wielu rejonach naszego kraju występuje przerwa w pożytku. Odebranie pszczołom całego zapasu pokarmu może spowodować śmierć głodową rodzin.

SIERPIEŃ

Za nami najintensywniejszy rozwój rodzin pszczelich. Roztocz Varroa destructor bardzo się namnożył w rodzinach. W wielu pasiekach obserwuje się pełzające po pasieczysku pszczoły o niedorozwiniętych skrzydłach. To objaw zarażenia wirusem zdeformowanych skrzydeł, przenoszonym przez roztocze. Koniecznie należy zastosować środki przeciw warrozie, np. Apifos, Bayvarol itp. Ograniczenie populacji pasożytów w tym okresie pozwoli na wychowanie zdrowych pszczół, stanowiących podstawę rodziny podczas zimowania. Uwaga! Preparaty trzeba stosować w sposób i w dawkach zalecanych przez producenta. W sierpniu przy braku pożytku stosujemy podkarmianie niedużymi porcjami rzadkiego syropu.

WRZESIEŃ

Kończy się okres podkarmiania i przygotowania do zimy. Na zimę podkarmiamy pszczoły czystym syropem z cukru. Wszelkie dodatki leków czy wyciągów z ziół są szkodliwe i nierzadko prowadzą do śmierci rodzin podczas zimowli. Jeżeli pszczoły zgromadziły miód spadziowy, należy go im odebrać. Zwracamy uwagę na plastry z wygryzającym się czerwiem. Zapadnięte, pociemniałe zasklepy z powygryzanymi otworami to znak, że jak najszybciej trzeba przebadać czerw. Objawy takie mogą wskazywać na zgnilec złośliwy, trwający już od dłuższego czasu. Nieleczona choroba doprowadzi do osypania się rodziny na wiosnę. Dokładnie obserwujemy rodziny. Ich niczym nie uzasadnione słabnięcie może być sygnałem zaatakowania pszczół przez wirus ostrego paraliżu, przenoszony przez roztocze Varroa destructor. Próbkę pszczół należy przesłać do badania, a do czasu otrzymania wyniku nie łączyć podejrzanych rodzin w celu ich wzmocnienia.

PAŹDZIERNIK

Obecność w zimujących rodzinach roztoczy Varroa destructor stanowi dla nich poważne obciążenie, dlatego warto wykonać kontrolne odymianie Apiwarolem AS. Pod ramki podkładamy papier, aby sprawdzić liczbę osypanych pasożytów. W przypadku licznego osypu, zabiegi powtarzamy. Porządkujemy pracownię. Gąsienice motylicy woskowej powodują wielkie straty w plastrach. Skuteczną metodą walki z tym szkodnikiem jest stosowanie niskich temperatur. Pamiętajmy jednak, że gąsienice adaptują się do stopniowo obniżającej się temperatury, tak, że nawet mrozy nie są im w stanie zaszkodzić. Aby skutecznie pozbyć się szkodników, musimy zastosować szok termiczny, tzn. gwałtownie przenieść plastry z wysokiej (np. +10^oC) do niskiej (np. -10^oC) temperatury. Zwracamy uwagę na plastry z pierzgą. Przechowywane w nieodpowiednich warunkach przerastają grzybnią Bettsia alvei. Spleśniała pierzga jest dla pszczół szkodliwa i na wiosnę następnego roku wywoła u nich biegunkę.

LISTOPAD, GRUDZIEŃ

Trwa okres spoczynku. Dbamy o to, żeby pszczoły nie były niepokojone przez gałęzie obijające się o ule, zwierzęta i ludzi. Zakłócanie spoczynku osłabia rodziny i może się przyczynić do wystąpienia biegunki. Niekiedy na dennicach uli można zauważyć młode pszczoły o silnie rozciągniętych odwłokach. Na lusterkach woskowych mają zakrzepłe płytki wosku. Są to młode robotnice, które nie zdołały zakończyć swoich prac przed chłodami i zginęły z zimna. Zwykle ich liczba nie jest zbyt duża. W przypadkach jakichkolwiek niejasności zapraszamy do naszej Pracowni.